آداب المتعلمین (کتاب)آداب المُتَعَلّمِین، کتاب در راهنمایی تعلیم و تربیت اسلامی ، به زبان عربی از برهان‌الدین زُرنوجی حنفی (د ۵۱۹ق/۱۱۲۵م) است. ۱ - فصلهااین کتاب دارای ۱۴ فصل با این مطالب است: ۱. حقیقت علم ، ۲. نیّت از آموزش علم، ۳. گزینش علم و استاد و شریک آموزش و ثبات بر آن‌ها، ۴. بزرگ‌داشتن علم و اهل آن، ۵. جدّیّت و مداومت در آموزش و همّت بر آن، ۶. آغاز سَبَق و مقدار و ترتیب آن، ۷. توکّل، ۸. زمان تحصیل علم، ۹. شفقت و نصیحت ، ۱۰. استفاده از وقت، ۱۱. ورع ، ۱۲. آنچه موجب حفظ و آنچه موجب نسیان است، ۱۳. آنچه موجب افزایش و کاهش روزی و عمر گردد، ۱۴. اشعاری مربوط به مطالب کتاب است. در این کتاب از شاعران و دانشمندان اهل سنّت بسیار یاد شده و اشعار و اندرزهایی از آنان به مناسبت آمده‌است. ۲ - مولفبرخی از نسخه‌نویسان، نام و سخنان این دانشمندان را حذف کرده و یا دگرگون ساخته و تألیف کتاب را به خواجه نصیر‌الدین طوسی (۵۹۷ ـ۶۷۲ق/۱۲۰۱ـ۱۲۷۴م) نسبت داده‌اند. نسخه‌ای از این کتاب در حاشیه کتاب الهدایه (جزو جامع المقدّمات ) چاپ شده‌است. این نسخه، مانند بیش‌تر نسخه‌های مشابِه منسوب به خواجه نصیر، تنها شامل ۱۲ فصل است، یعنی فصول چهارم و چهاردهم را ندارد. از این کتاب نسخه‌های خطی فراوانی در کتابخانه‌های ایران ( تهران ، مشهد ، قم ، همدان )، پاکستان ، مصر و جز آن موجود است. [۱]
آخوند همدان، فهرست خطی، ج۱، ص۲۸۶.
[۲]
آخوند همدان، فهرست خطی، ج۱، ص۴۰۶.
[۳]
آقابزرگ، الذّریعه، ۱/۱۵.
[۴]
آقابزرگ، الذّریعه، ۱/۲۸.
[۵]
چهارکتابخانه مشهد، فهرست خطّی، ج۱، ص۲۰۳.
[۶]
دانش‌پژوه، محمدتقی، «مؤلّف آداب المتعلّمین» راهنمای کتاب، ص۴۲۷ـ۴۲۹، س ۱۹، شم ۴ـ۶، (تیر و شهریور ۱۳۳۵ش).
[۷]
دانشکده الهیّات، فهرست خطی، ج۱، ص۴۴۱.
[۸]
دانشکده حقوق، فهرست خطی، ج۱، ص۲۲۹.
[۹]
دانشکده حقوق، فهرست خطی، ج۱، ص۲۳۰.
[۱۰]
دو کتابخانه مشهد، فهرست خطّی، ج۱، ص۵۶۹.
[۱۱]
فهرست چاپی عربی، ص۴، مشار، خانبابا، فهرست چاپی عربی.
[۱۲]
آستان قدس، فهرست،ج۶، ص۳۷۱-۳۷۳.
[۱۳]
آیت‌الله مرعشی، فهرست خطّی، ج۳ ، ص۳۱۹-۳۲۰.
[۱۴]
اهدایی مشکوه، فهرست خطی، ج۶، ص۲۱۱۴-۲۱۱۵.
[۱۵]
الخّشّاب، یحیی، «کتاب آداب المتعلّمین» مجلّهُ معهد المخطوطات العربیّه،ج۳، ص۲۶۷-۲۸۴، قاهره، ۱۳۷۶ق.
[۱۶]
حسینی، احمد، دلیل المخطوطات العربیّه،ج۱، ص۲۶۵، قم، علمیّه، ۱۳۹۷ق.
[۱۷]
بروکلمان، ذیل، ج۱، ص۹۲۸.
[۱۸]
سپهسالار (سابق)، فهرست خطی، ج۳، ص۱۶-۱۷.
[۱۹]
سرکیس، یوسف الیان، معجم المطبوعات العربیه، ج۱، ص۹۶۹.
[۲۰]
سیّد، ایمن فؤاد، فهرس مخطوطات دارالکتب، ج۱، ص۴۱۰، قاهره، دارالکتب، ۱۳۸۰ق.
[۲۱]
شورای ملّی (سابق)، فهرست خطّی، ج۹، ص۵۲۸-۵۲۹.
[۲۲]
شورای ملّی (سابق)، فهرست خطّی، ج۱۰، ص۲۱۶.
[۲۳]
فیضیه قم، فهرست خطّی، ج۲، ص۱۴۹.
[۲۴]
فیضیه قم، فهرست خطّی، ج۲ ، ص۱۷۷.
[۲۵]
کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد، فهرست خطی، ج۱۶، ص۳۸۲.
[۲۶]
گنج‌بخش، فهرست خطی، ج۲، ص۴۳۹-۴۴۰.
[۲۷]
ملّی تبریز، فهرست خطّی، ج۱، ص۹-۱۰.
[۲۸]
منزوی، احمد، فهرست خطّی، ج۲، ص۱۴۹۱-۱۴۹۲.
[۲۹]
وزیری یزد، فهرست خطی، ج۳، ص۱۰۷۰.
[۳۰]
وزیری یزد، فهرست خطی، ج۴، ص۱۱۸۳.
۳ - فهرست منابع(۱) آخوند همدان، فهرست خطی. (۲) آستان قدس، فهرست. (۳) آقابزرگ، الذّریعه. (۴) آیت‌الله مرعشی، فهرست خطّی. (۵) اهدایی مشکوه، فهرست خطی. (۶) چهارکتابخانه مشهد، فهرست خطّی. (۷) الخّشّاب، یحیی، «کتاب آداب المتعلّمین» مجلّهُ معهد المخطوطات العربیّه، قاهره، ۱۳۷۶ق. (۸) حسینی، احمد، دلیل المخطوطات العربیّه، قم، علمیّه، ۱۳۹۷ق. (۹) دانش‌پژوه، محمدتقی، «مؤلّف آداب المتعلّمین» راهنمای کتاب، س ۱۹، شم ۴ـ۶ (تیر و شهریور ۱۳۳۵ش). (۱۰) دانشکده ادبیّات، فهرست خطّی. (۱۱) دانشکده الهیّات، فهرست خطی. (۱۲) دانشکده حقوق، فهرست خطّی. (۱۳) دو کتابخانه مشهد، فهرست خطّی. (۱۴) سپهسالار (سابق)، فهرست خطی. (۱۵) سرکیس، یوسف الیان، معجم المطبوعات العربیه. (۱۶) سیّد، ایمن فؤاد، فهرس مخطوطات دارالکتب، قاهره، دارالکتب، ۱۳۸۰ق. (۱۷) شورای ملّی (سابق)، فهرست خطّی. (۱۸) فیضیّه قم، فهرست خطّی. (۱۹) کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد، فهرست خطی. (۲۰) گنج‌بخش، فهرست خطی. (۲۱) مشار، خانبابا، فهرست چاپی عربی. (۲۲) ملّی تبریز، فهرست خطّی. (۲۳) منزوی، احمد، فهرست خطّی. (۲۴) وزیری یزد، فهرست خطی. (۲۵) بروکلمان، ذیل. ۴ - پانویس
۵ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «آداب‌المتعلمین»، ج۱، ص۱۲۳. |